Ben Madilynn
Dunay reklamo sa mga tawo nga wa silay kaagian gikan sa ilang gipuy-an kay nababoy sa koral sa ilang silingan. Sagad kining mahitabo sa mga lugar nga nagsikit-sikit ang kabalayan. Mao kini ang suliran sa right of way.
Maayo na lang kay dunay balaod nga kadangpan alang niadtong nababoy sa koral sa ilang silingan.
Mao kini ang Article 649 sa New Civil Code mahitungod sa katungod sa tawo kansang luna sa yuta way access paingon sa mga karsada ug highway. Mao kini ang easement of right of way.
Ang Art. 649, New Civil Code, nagkanayon, “The owner, or any person who by virtue of a real right may cultivate or use any immovable, which is surrounded by other immovables pertaining to other persons and without adequate outlet to a public highway, is entitled to demand a right of way through the neighboring estates, after payment of the proper indemnity.”
Ang luna sa yuta nga way kaagian mao ang gitawag nga dominant estate.
Samtang ang yuta nga maagian sa right of way maoy gitawag nga servient estate.
Ang mahinungdanon nga dunay maagian paingon sa karsada o highway.
Unsa man ang pamaagi aron makuha ang right of way? Ang una mao ang voluntary title.
Ang buot ipasabot niini mao ang panagsabot-sabot sa mga tag-iya sa dominant estate ug servient estate.
Ang ikaduha mao ang compulsory title nga makuha pinaagi sa hukmanan.
Apan dunay mga rikisito aron makuha sa dominant estate ang compulsory title nga gilatid sa Korte Suprema sa kaso nga AMA Land Inc. v. Wack-Wack Residents Association Inc. (G.R. 202342, 19 July 2017).
Mao kining mosunod: (1) ang dominant estate giliyukan sa ubang mga luna sa yuta; (2) way kaagian sa usa ka public highway; (3) gibayaran ang pag-agi; (4) nababoy ang dominant estate nga di pinaagi sa iyang kaugalingong binuhatan; (5) ang right of way maoy labing di makadaot sa servient estate; ug (6) ang right of way gikinahanglan aron magamit sa tag-iya ang dominant estate.
Ang paghatag sa easement of right of wa mag-agad sa gitawag sa Korte Suprema nga “Adequacy Test” subay sa Dichoso v. Marcos (G.R. 180282, 11 April 2011).
Ubos sa adequacy test, di makiangayon nga mag-abli pa og laing kaagian kon duna nay kaagian paingon sa usa ka public highway, bisan pa kon inconvenient ang maong agianan.
Sa kaso nga Reyes v. Spouses Ramos (G.R. 194488, 11 February 2015), ang Korte Suprema miingon nga ang convenience sa tag-iya sa dominant estate di maoy basihanan sa paghatag og easement of right of way, labi na kon matubag ang iyang panginahanglan bisan pa kon way easement.
Adunay duha ka criteria sa pagpili og agianan padung sa usa ka public highway. Mao kining mosunod: (1) kinahanglan nga mao kini ang labing di makadaot sa servient estate, ug (2) kinahanglan nga mao kini ang kinadul-an nga agianan padung sa highway. ([email protected])
