Aguila screened at 4th Philippine Film Industry Month opening

Maulan sa Maynila noong Setyembre 1, 2024, Linggo, nang ganapin ang opening ceremony ng 4th Philippine Film Industry Month (PFIM) sa makasaysayang Metropolitan Theatre.

Ang paglulunsad ay pinangunahan ng Film Development Council of the Philippines (FDCP), with its chairperson and CEO Direk Jose Javier Reyes.

May programa bago ang screening ng monumental epic na Aguila (1980), na pinagbidahan ng National Artist na si Fernando Poe Jr., sa direksiyon ng National Artist na si Eddie Romero.

Ang tema ng 4th PFIM ay “Tuloy Ang Tradisyon ng Pelikulang Pilipino” kung saan pararangalan ang labing-isang National Artists natin sa larangan ng Pelikula at Broadcast Arts.

Maliban kina FPJ at Direk Eddie, ang siyam pang Pambansang Alagad ng Sining na pagpupugayan sa 4th PFIM ay sina Lamberto Avellana, Nora Aunor, Manuel Conde, Marilou Diaz-Abaya, Ricky Lee, Lino Brocka, Ishmael Bernal, Gerry de Leon, at Kidlat Tahimik.

HONORING THE NATIONAL ARTISTS

Ang karakter ni FPJ sa Aguila na si Daniel Aguila ay isinilang noong Hulyo 8, 1892.

Ang direktor ng Aguila na si Eddie Romero ay ipinanganak naman noong Hulyo 7, 1924.

Sa taong ito ay ipinagdiriwang ang ika-100 taon ng kaarawan ni Direk Eddie, kaya ang mga National Artists for Film and Broadcast Arts ang kinikilala sa 4th PFIM.

Pahayag ni Direk Joey Reyes sa opening ceremony: “This is to emphasize the importance of tradition.

“Alam po natin na sa mga kapanahunang ito with globalization and with streaming, and with our exposure to various cultures which is not bad at all, which is necessary and inevitable…

“Ang importante ay malaman natin kung ano ang tradisyon natin bilang Pilipino sa paglikha ng pelikula at sa paghugis ng sining ng paggawa ng pelikula.

“The FDCP also decided to emphasize the importance of tradition. And how is this done? This can be done through three ways.

“Unang-una, through education. Education in which we reach out not only to the film students but also to the audience, and even the film educators to show the significance of the contribution of film in the shaping of national culture.

“Secondly, we are very, very adamant… we are very, very insistent in film restoration.

“Kung umakyat kayo dun sa exhibit kanina, makikita ninyo na ang effort ng FDCP ngayon ay bigyang-buhay muli ang mga classics na hindi natin puwedeng kalimutan.

“Alam natin na medyo napabayaan natin ito in the past, and that is why so many great films have been lost and are no longer accessible for the next generation of filmmakers.

“And thirdly, the FDCP wants to emphasize that we have all the reasons to be proudly Filipinos as filmmakers.”

Pagpapatuloy ng FDCP chairperson: “From these National Artists we stand on their shoulders. We stand on their shoulders, and from their shoulders we see their vision in which we come from.

“I’m always of the firm belief which is also embodied by the FDCP that without understanding the past, you will not understand the present.

“And without understanding the present, then there is no way you can find direction for the future.

“Sa pagbibigay-galang, sa pagbibigay-halaga sa mga obra maestra ng mga National Artist na ito, maiintindihan natin kung bakit ganito ang pelikulang Pilipino ngayon.

“At kung ano ang puwedeng direksiyon na tahakin nito para sa mga sumusunod na henerasyon ng mga manlilikha ng pelikula.

“So, without much further ado, OK, gusto naming iparating sa inyo ang kahalagahan ng pelikula as part of nation-building.

“Alam niyo ang pelikula, hindi lamang pang-entertainment. Hindi lamang pampalipas-oras. Ito ang humuhubog sa ating katauhan bilang Pilipino.

“At ang bawa’t pelikulang ginagawa natin sa bawa’t henerasyon ay nagpapakita ng pagkakaiba natin, ang paglago natin, at ang pagganap natin sa pagiging isang Pilipino.”

ON RESTORATION OF AGUILA

Ininterbyu kapagkuwan ng host na si Kakki Teodoro ang bise-presidente ng FPJ Productions na si G. Jeffrey Sonora kaugnay sa pagre-restore ng pelikulang Aguila.

Pagtatapat ni G. Sonora, “The process in restoring Aguila, of all the films we restored already, more than 150 titles, ito yung pinakamahirap naming ni-restore.”

Unang-una na kasi, tatlo’t kalahating oras ang running time ng Aguila, na nagsimula ang kuwento noong 1898, at nagtapos noong 1980.

Pagpapatuloy ni G. Sonora, “And also, almost 100 percent of the film is damaged. Kumbaga, malalim yung damage.

“So, yung efforts na ginawa namin, we did the best we could para meron tayong mapanood.

“There are parts na sobrang nasira na, na we had to get the materials from tape, from betacam tape.

“So from film to tape, there are parts na you would see subtitles that came from tape, and the other parts came from film.”

Mahigit 3,000 oras (125 araw) ang ginugol sa restoration ng Aguila. Lahad pa ni G. Sonora, “When you restore materials, never mo siyang napapanood talaga nang buo. Papanoorin mo siya, every time, mga one minute, two minutes.

“Titingnan mo yung damage, walang sound, walang… You don’t look at it as a movie, as an entire movie, but you look at it as… ano yung damage, papaano dahan-dahan ma-repair.

“So you always look that way. Tapos nung pinalabas na nang buo, dun mo lang maiintindihan. Uy! OK pala yung movie!”

CHANDA ROMERO ON AGUILA

Marami pang artista ng Aguila ang nabubuhay, pero ang bukod-tanging dumalo sa screening noong Setyembre 1 ay ang gumanap na Kumander Diwata, si Chanda Romero.

Ayon sa Wikipedia, si Rio Locsin dapat ang gaganap na Diwata sa Aguila. Hindi raw sumipot si Rio sa shooting kaya ipinalit dito ni Direk Eddie ang pamangkin niyang si Chanda.

“Hindi ko alam yon. This is the first time I heard about it. That’s interesting,” mabining sabi ng beteranang aktres.

Ang tatay ni Chanda at si Direk Eddie ay first cousins.

Pagsisiwalat ni Chanda, “Si Tito Eddie ang hindi magsasalita pag napi-pitch na yung pangalan ko. Kasi siyempre, nakakailang. Pamangkin kasi.

“Kaya mas hindi nakakaganda rin na pamangkin niya ako. Mas maraming nawala sa akin!”

Kasikatan ni Chanda noong panahong iyon.

Maalalang sa 3rd Metro Manila Film Festival noong 1977, sa siyam na official entries ay kasama siya sa apat.

Nasa cast siya ng Babae… Ngayon at Kailanman, Inay, Sa Piling ng Mga Sugapa, at Banta ng Kahapon na idinirek ni Eddie Romero.

Take note na naidirek din si Chanda ng National Artists na sina Lino Brocka, Ishmael Bernal, at Marilou Diaz-Abaya.

Gumanap din siya sa pelikulang sinulat ng National Artist na si Ricky Lee, na isa niyang mabuting kaibigan.

Naidirek din si Chanda ng Tito Eddie niya sa pelikulang Faces of Love (2007).

“Mas nawalan nga ako dahil tito ko siya. Maiilang siya pag pinitch niya ang pangalan ko. Hindi na kikibo,” sambit ni Chanda.

Maikli lang ang papel ni Chanda sa Aguila pero mga pito o walong araw siya sa shooting dahil malalaki ang mgaeksena, at magkakalayo ang mga location sa Laguna.

Nag-nostalgia si Chanda nang mapanood muli ang Aguila.

“Sobra. Kasi, nag-enjoy kami nung giyera-giyera. Para kaming naglalaro. Si Boyet [palayaw ni Christopher], enjoy. Kaming lahat,” saad ni Chanda.

Naaliw si Chanda na mapanood muli iyong love scene nila ni Christopher. Merong mga rebelde na nagkakantahan, at dinig ang halinghing ng isang babae.

Nakatali si Boyet habang nakahiga. Tumabi si Diwata, at ikinuwento ang mga pinagdaanan niya sa buhay.

“You overhear people making love… and a woman was like moaning. I think, si Diwata also, nainggit, e,” sabi ni Chanda.

“Bakit?! Sila lang ba?! Di ba, parang gumanun ako kay Boyet. Bakit sila lang? Sila lang ba? Teka! Parang ganun yun, e!”

Nailang ba siya nang idinirek siya ng kanyang uncle sa love scene?

“Si Boyet ang nailang. Kaya yung eksenang yun, inulit yun. Kasi parang… sabi ni Tito Eddie, medyo awkward. Si Boyet ang nailang,” sabi ni Chanda.

“‘Huwag kang mailang, wala akong pamangkin dito!’ sabi. So, that was the second take, which was better.”